Uydu , uzayda başka bir nesnenin etrafında dönen herhangi bir nesneye denir. İki tür uydu vardır; doğal (Dünya’yı çevreleyen ay gibi) veya yapay (Dünyayı dolaşan Uluslararası Uzay İstasyonu gibi).
Ay’ı gezegenimizin uydusu olarak biliyoruz, Dünyada güneşin etrafında döndüğü için bir uydudur. Dünya gezegeni gibi, güneş sisteminin etraflarında dönen birçok uydu vardır. Bahsetmiş olduğumuz uydu tanımı doğal uyduları tanımlamaktadır. Uzayda doğal uydular haricinde birde yapay uydular bulunmaktadır.
Haberleşme ve görüntüleme sistemleri için insanlar tarafından yapılarak Dünya’nın yörüngesine veya başka bir gezegenin yörüngesine roketler yardımı ile fırlatılarak sokulan yapay bir makina dır. Uzaya gönderilen bu uydular gezegenlerin etrafında dönerek gezegenlerle ilgili tüm bilgileri toplayarak uydu yardımı ile dünyaya sinyaller gönderir. Yapay uydular yerden 36000 km uzaklıkta Uzayda bulunarak araştırma, askeri veya küresel konumlandırma vb. konularda çeşitli kuruluşlar tarafından kullanılır. Farklı Ülke ve kuruluşlara ait farklı boyutlarda ve kullanım türlerine göre 1000’den fazla uydu bulunmaktadır.
İlk Yapay Uydunun Kısa Tarihçesi
Uzaya gönderilen ilk yapay uydu, 4 Ekim 1957’de Ruslar tarafından başlatılan Sputnik 1’dir. 6 ay yörüngede kalan ve sadece 21 gün boyunca dünyaya radyo sinyallerini iletmiştir.
Dünyanın ilk yapay uydusu bir plaj topu büyüklüğünde 83,6 kg ağırlığında 58 cm / 22,8 inç çapında küçük bir uydu idi. Dünyanın yörüngesinde dolaşması yaklaşık 98 dakika sürdü. Türkiye’nin ilk yerli ve milli haberleşme uydusu TÜRKSAT 6A‘da 2020 yılı Aralık ayında fırlatılacağı planlanmaktadır.
Uyduların Uzayda Çalışabilmesi İçin Elektrik Enerjisinin Karşılanması
Dünya yörüngesine giren uydular için güneş enerjisi çok önemlidir. Güneş panelleri ile donatılan uydu kanatları uzayda bulunan güneş enerjisini doğrudan elektrik enerjisine dönüştürerek uydunun güç alt sistemlerinin çalışmasını sağlar.
Uyduların güneş tutulması gibi durumlarda güneş ışınlarına maruz kalırlar. Uyduların bu gibi durumlarda etkilenmemeleri için şarj olan pillerle veya aküler ile donatılmışlardır. Bu aküler güneş ışığı varken akü ve pilleri şarj ederek güneş ışığı olmadığı durumlarda uydu sistemi, enerjisini aküler ile karşılamaktadırlar, böylece Dünya’nın gölgesinde hareket etseler bile çalışmaya devam ederler.
İnsan yapımı veya yapay uydular uzaydan topladığı bilgileri bizlere bilimsel araştırma veya iletişim amacıyla bize geri gönderir. Aşağıda sıralamış olduğumuz uydu çeşitlerinin bazı kullanım fonksiyonlarını sizler için açıklıyoruz.
İletişim-Haberleşme Uyduları
Telefon, internet ve televizyon sinyallerini ileten ve yükseltmek için kullanılan uydular dır. İletişim uyduları, sinyalleri her yere gönderilmesini sağlar ve Dünyanın farklı yerlerinde kullanılan alıcı cihazlar arasında iletişim yolu görevini görür. Dünya yörüngesinde yaklaşık 2.000 iletişim uydusu bulunmaktadır.
Astronomik Uydular
Dünya’nın atmosferi, ışık kirliliği veya elektromanyetik radyasyon tarafından engellenemediklerinden, astronomik uydular diğer dış uzay nesneleri de dahil olmak üzere uzak gezegenlerin, güneşten gelen tehlikeli ışınlar ve galaksilerin gözlenmesi için kullanılan uydular dır.
Gözlem Uyduları
Gözlem uyduları Dünyayı gözlemler. Sadece, askeri amaçlar için değil, harita yapımı, meteoroloji, kasırgalar ve orman yangınları gibi insanları etkileyebilecek çevresel değişiklikleri izleme amaçlı kullanılırlar.
Hava uyduları
Meteorolojik uydu olarak da tanınan hava uyduları, ağırlıklı olarak Dünya’nın iklimini ve gelecekteki hava tahminleri ile ilgili bilgileri izlemek ve kaydetmek için kullanılır. Şehir ışıkları, kum ve toz fırtınaları, buz haritalama, yangınlar ve ozon delikleri gibi bazı çevresel felaketleri izlemek için daha çok kullanılmaktadırlar.
Seyir Uyduları
Navigasyon uyduları , radyo sinyalleri vasıtasıyla gemilerin, uçakların, mobil cihazların ve araçların yerlerini GPS yardımı ile coğrafi konumlarını belirlemelerine yardımcı olmak için tasarlanmıştır.
Biyouydular (Biosatellites)
Biyolojik uydular, bilimsel deneyler için canlı organizmaları uzaya taşıyan uydular dır.
Keşif uyduları
Askeri, gözetleme veya istihbarat amaçlı kullanılan casus uydular dır. Füze erken ikazı, nükleer patlama tespiti, radar görüntüleme dahil olmak üzere birçok keşif uydusu vardır.